TARSUS …. …

JEOMORFOLOJİ

Tarsus Ovası, Çukurova’nın batı kesiminde, Bolkar Dağları’ndan beslenen Tarsus Çayı ve nispeten Seyhan Nehri’nin getirdiği alüvyonlarla oluşmuştur. Tarsus şehri, Tarsus Çayı’nın oluşturduğu eski büyük alüvyon konisinin yüksek geri kesiminde kurulmuş ve gelişmiştir. Başka bir deyişle, şehir, büyük ölçüde etek düzlükleri-birikinti konileri üzerinde yer almakta ve güneyde alüvyal tabana fazla sarkmamasına karşın, kuzeyde ve özellikle kuzeybatıda nispeten dağlık-tepelik alanlara (eğim % 2-5) kadar yayılmaktadır.  Şehir, sözü edilen sahada 10-90 m. yükseltiler arasında uzanmaktadır.

SICAKLIK

Tarsus şehri ve yakın çevresinde Akdeniz iklim şartları hüküm sürmektedir. Yıllık sıcaklık ortalaması 18 ºC iken, ortalama sıcaklığın en düşük olduğu ay Ocak (9 ºC), en yüksek olduğu ay Temmuz’dur (27 ºC). Maksimum sıcaklıklar 43 ºC’ye (26 Ağustos 1942) kadar çıkarken, minimum sıcaklıklar -9,6 ºC’ye (5 Mart 1953) kadar inmektedir. Yıllık sıcaklık farklarının (18 ºC) nispeten az olduğu coğrafyada, vejetasyon süresi genel olarak 260 günün üzerindedir. Bu durum Türkiye’nin en verimli ve geniş ovalarından birisi olan Tarsus Ovası’nda, yıl boyunca tarım yapılmasını sağlamaktadır. Söz konusu potansiyel, Tarsus şehrinin gelişiminde önemli rol oynamıştır.

YAĞIŞ

Arazi kullanımı ve şehirleşme açısından bir diğer önemli iklim unsuru yağıştır. Araştırma alanında yıllık ortalama yağış miktarı 579 mm olup yılın 71 günü yağışlı geçmektedir. Tarsus’un gerisinde birdenbire yükselen ve Tarsus Çayı’nı besleyen Bolkar Dağları yamaçlarında yağışın daha fazla olması, dikkate alınması gereken bir durumdur.

Yağışın yarısının kış mevsiminde düştüğü (289 mm) bölgede sulama ihtiyacının arttığı dönem, genel olarak Mayıs-Ekim ayları arasıdır. Yıllık yağış miktarı, maksimum 1262 mm ile minimum 320 mm arasında ölçülmektedir. Günlük ekstrem yağışlar 185 mm’ye (Kasım) kadar çıkabilmektedir. Başka bir deyişle yıllık yağışın yaklaşık 1/3’ü bir günde gerçekleşmiştir.

RÜZGAR YÖNÜ

Yıl boyunca, yaz dönemi hariç kuzeyli rüzgârların etkisinde kalan Tarsus’ta hâkim rüzgâr yönü kış mevsiminde kuzey ve kuzeybatı, yaz mevsiminde güneydir. Kuraklığın şiddetle hissedildiği yaz aylarında, güneybatıdan esen rüzgârlar, sulak alanlar çevresindeki kumulları iç kısımlara taşımaktadır. Söz konusu durum kış mevsiminde tersine dönmektedir.

BAĞIL NEM

Ortalama bağıl nemin % 70 olduğu Tarsus çevresinde, 36 gün kapalı geçmekte ve günlük güneşlenme süresi, ortalama 9 saat olarak gerçekleşmektedir. Bölgenin en önemli akarsuyu olan Tarsus Çayı, Bolkar Dağları’ndan Mersin Körfezi’ne kadar 142 km uzunluğunda olup, 2900 km2 ’lik su toplama havzasına sahiptir. Ovada yatak eğimi ‰ 1 olan Tarsus Çayı, orta ve yukarı çığırında ‰ 20’den fazla yatak eğimine sahiptir. Bu durum tarihsel dönemlerde taşkınların oluşmasına ve akarsuyun sık sık yatak değiştirmesine neden olmuştur.

TARSUS ÇAYI (BERDAN NEHRİ)

Yıllık ortalama akımı 37 m3 /sn olan (1300 hm3 /yıl) Tarsus Çayı, en fazla suyu Mayıs (84,7 m3 /sn) ayında, en az suyu da Ekim (12,8 m3 /sn) ayında akıtmaktadır. Yaz ve sonbahar aylarında akımda görülen azalmaya karşın, Kasım ortalarından itibaren yağışların artması ve ilkbaharda karların erimesiyle akım değerleri yükselmektedir. Tarsus Çayı’nda maksimum akım 574 m3 /sn (1983-1984 Aralık), minimum akım 0,7 m3 /sn (1980-1981 Ekim, Kasım) olarak gerçekleşmiştir. Tarsus Çayı yıllık ortalama 504,5 ton/gün sediman taşımaktadır.

1984 yılında işletmeye açılan Tarsus Çayı üzerindeki Berdan Barajı, Mersin ili ve Tarsus ilçesinin içme suyu ihtiyacını karşılaması yanında, yaklaşık 25 000 hektarlık bir tarım alanının (Berdan I. ve II. Merhale Projesi Mersin-Tarsus Ovaları Sulaması kapsamında) sulanmasını sağlamakta, Tarsus şehri ve Tarsus Ovası’nı olası taşkınlardan korumaktadır. Sözü edilen barajdan elektrik de (48 GWh/yıl) elde edilmektedir. Tarsus şehri, 1905-1906 yılları arasında inşa edilen ülkemizin ilk hidroelektrik santraline de ev sahipliği yapmıştır.

kaynak; Gülersoy A.E,Çelik M.A.,Sönmez M.E (2014).” Tarsus Şehrinin Alansal Gelişimine (1985-2011) Ekolojik Bakış”, https://www.researchgate.net/publication/292980303